reflecties op literatuur, kunst, gevoel, architectuur, samenleving
Albatrossen aan het woord na het tweede Salon Nieuw-Zuid
Donderdag 13 november 2025
PROLOOG — Het recht van antwoord van de albatrossen
Men vergeet soms dat wie beschreven wordt,
zich het recht mag voorbehouden om terug te spreken.
Dat beelden die de literatuur als eeuwig neerlegt,
slechts voorlopig zijn
in de herinnering van hen die erin gevat werden.
En dat ook vogels, wanneer men hen reduceert tot symbool,
ergens in hun vleugels een zachte vorm van tegenspraak bewaren.
Sinds Baudelaire over hen dichtte,
dragen albatrossen een last die niet de hunne is:
de mythe van de verheven vlucht
en de vernedering van de val;
de gedachte dat hun ware natuur
slechts in de lucht bestaat,
en dat de aarde hen onmiddellijk misvormt.
Maar wie een albatros ooit van dichtbij heeft gezien,
weet dat deze voorstelling te klein is voor hun wezen.
Want zij zijn niet enkel prinsen der wolken,
noch alleen maar onhandige lichamen op het dek.
Zij zijn wezens van grensgebieden:
tussen hoogte en nabijheid,
tussen zwijgen en spreken,
tussen zien en gezien worden.
En daarom, na het tweede Salon,
kwamen zij — stil eerst, toen beslister —
om hun eigen versie van het verhaal te geven.
Niet om Baudelaire te weerleggen,
maar om de ruimte rondom zijn woorden uit te breiden,
alsof zijn versregel slechts een eerste aanzet was
voor een waarheid die verder reikt dan één gedicht.
Zij wilden zeggen:
Wij zijn meer dan de val die men van ons onthoudt.
Onze waardigheid ligt niet in de hoogte,
noch onze kwetsbaarheid enkel in de grond.
Wij dragen vele manieren van zijn,
en elke manier heeft een eigen stem
die gehoord mag worden.
Misschien streken zij hier neer
omdat Nieuw-Zuid evenveel openheid draagt als zijzelf:
een wijk nog zonder definitief verhaal,
een plek waar betekenis zich niet vastbijt
maar meebuigt met wie er binnenkomt.
Een ruimte die, hoe nieuw ook,
zich niet afsluit voor nuance of meerduidigheid.
Hier, in de half voltooide stilte tussen gebouwen,
voelden de albatrossen dat hun geschiedenis
eindelijk breder mocht worden dan het beeld
van de struikelende vogel op het schip.
Zij verzamelden zich — vliegend, vleugelloos, verward, zoekend,
bouwend, ziend, zwijgend, zingend —
om te getuigen dat hun bestaan
niet draait om waar zij niet passen,
maar om wat zij zien terwijl zij proberen te passen.
Zij wilden een ander register openen,
een nieuwe grammatica rond hun naam.
Een waarin hoogte geen verheffing is,
maar perspectief.
Waarin de grond geen vernedering is,
maar mogelijkheid.
Waarin hun mislukkingen geen komedie zijn,
maar manieren van begrijpen.
En zo ontstond dit geheel:
niet als verzet tegen de dichter,
maar als innige uitbreiding van zijn blik.
Alsof zij tegen hem — zacht, met eerbied — wilden zeggen:
Dank voor het gedicht.
Maar wij zijn meer dan uw beelden.
Laat ons nu zelf het woord nemen.
Wij luisterden.
En ontdekten dat een wijk soms pas begint te bestaan
wanneer zij bereid is plaats te maken
voor de stemmen die haar van boven én van binnen lezen.
Wat volgt zijn die stemmen:
ongelijk, maar verenigd door één beweging —
het terugnemen van hun eigen narratief.
Hieronder spreken de albatrossen
met recht van spreken
die eerder hadden kunnen repliceren,
als iemand ooit lang genoeg stil had gestaan
om hen echt te horen.
EPILOOG
Nu diverse albatrossen hun stemmen hebben neergelegd,
blijft er een stilte achter die niet leeg is,
maar geladen —
zoals lucht na onweer,
zoals papier nadat een laatste zin is geschreven.
Want wat zij ons hebben gegeven
is geen moraal
en geen eenduidig verhaal,
maar een reeks verschuivingen
die alleen samen begrijpelijk worden.
Ze vlogen niet naar één waarheid toe,
en ze weken er evenmin van af.
Ze cirkelden —
zoals alles wat weigert
zich in één vorm te laten dwingen.
Elke albatros liet iets achter:
een hapering,
een inzicht,
een tegenspraak
die niet moest worden opgelost,
maar uitgehouden.
Dat is het ware tegenbeeld van Baudelaire:
niet de val corrigeren,
maar de val oprekken,
zodat zij geen eindpunt wordt
maar een doorgang.
En Nieuw-Zuid stond erbij
zoals jonge wijken dat kunnen:
ontvankelijk,
licht kantelend,
nog niet verstard in verhaal of functie,
nog poreus genoeg
om de stem van elke vogel
als mogelijkheid te bewaren
in plaats van als etiket.
Misschien is dat het onverwachte besluit
van deze veelstemmige optocht:
Dat een wijk pas wijk wordt
wanneer zij ruimte laat
voor tegenstrijdigheden die niet
tot consensus hoeven te komen.
Dat een vogel pas vogel wordt
wanneer hij niet langer bewijst
dat hij vliegen moet.
En dat wij pas wij worden
wanneer wij erkennen
hoeveel van ons leven zich afspeelt
tussen twee beelden
die elkaar niet opheffen
maar verlichten.
Daarom eindigt dit niet in rust,
maar in openheid.
In een stilte die niet vraagt
om invulling,
maar om aandacht.
Wie hier woont,
wie hier leest,
wie hier zwerft,
zal ergens in deze stemmen
iets herkennen —
een glimp van zichzelf,
een oude angst,
een nieuwe vorm,
een vergeten trilling
uit het eigen begin.
En als er één les is
die de albatrossen ons nalaten,
dan is het deze:
Dat wat wij val noemen
soms slechts het moment is
waarop een lichaam begrijpt
hoeveel lucht er nog onder zit.
We wijden nog een extra salon aan de diversiteit van de Albatros:
Donderdag 4 december
19H30-21H00
Schelde 21
